BỐN SANH Y (UPADHIS)
Upadhis là nền móng của sự sống, hay căn cứ tạo ra thân (vật lý), là chỗ trú của lạc và khổ, hay hạnh phúc và khổ đau.
Có bốn sanh y đó là: dục sanh y (kāmupadhi), uẩn sanh y (khandhupadhi), phiền não sanh y (kilesupadhi) và thắng hành sanh y (abhisaṅkhārūpadhi).
*Dục sanh y (kāmupadhi) là năm thứ dục lạc hay ngũ dục. Chúng là những nhân sanh ra khổ, nhưng kẻ phàm phu cho rằng: chúng cũng đem lại hạnh phúc hay sự thích thú.
Uẩn sanh y muốn nói tới năm uẩn, vốn đem lại khổ đau cho chúng ta. Tuy nhiên kẻ phàm phu nói rằng: chúng cũng là những nguồn hạnh phúc. Đối với họ, thấy những cảnh sắc đẹp, nghe những âm thanh dễ chịu, ngửi những mùi thơm, nếm những món ăn ngon, có được sự xúc chạm mềm mại và nghĩ về những điều khả ý, tất cả đều là những thú vui. Nhưng đối với các bậc A-la-hán thì những gốc của lạc này là khổ.
Chẳng phải chúng ta kiếm sống cốt là để thoả mãn những đòi hỏi của khoái lạc đó sao? Trong cái công việc lập đi lập lại hàng ngày của chúng ta, đôi khi chúng ta phải liều mạng để giữ lấy những gì chúng ta kiếm được. Khi chúng ta dốc hết sức mình để hiện thực hoá những ước muốn của chúng ta, quyền lợi sẽ va chạm khi những cuộc tranh cãi nổ ra, thậm chí giữa những bạn bè hoặc anh chị em của chúng ta. Khi ý thức sở hữu tài sản quan trọng hơn hết trong tâm trí chúng ta, những rạn nứt phát triển ngay cả giữa cha mẹ và con cái. Các vụ kiện dân sự về quyền thừa kế tại toà án xảy ra theo cách này. Căn nguyên của những bi kịch trong cuộc sống như vậy có thể bắt nguồn từ sự dính mắc vào ngũ dục.
*Tất cả khổ đau đều phát sinh từ Danh-Sắc (nāma-rūpa). Ở đâu các uẩn này không sanh, ở đó khổ diệt. Vì thế các uẩn (khandhas) được nhìn nhận là Uẩn sanh y (khandhupadhi).
*Tham, sân, si là những phiền não căn bản. Chúng luôn luôn tạo ra khổ đau trong luân hồi. Chúng hoạt động trong mọi cảnh giới, dù là cảnh giới chư thiên, hay nhân loại, hay cảnh giới địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh cũng thế. Vì chúng tạo thành căn bản cho khổ sanh, nên chúng được gọi là Phiền não sanh y (kilesupadhi).
*Sự tích luỹ các thiện nghiệp và bất thiện nghiệp được gọi là Thắng hành (abhisaṅkhāra). Nhờ bố thí, giữ giới và tu tập tâm, một người có thể được sanh lên cõi trời, như một vị thiên tử hay Phạm Thiên, lúc đó họ có thể nghĩ kiếp sống của mình là mẫu mực của hạnh phúc.
Con người trong thế gian này, khi thọ hưởng quả của những thiện nghiêp, họ cũng nghĩ rằng họ đang thọ hưởng hạnh phúc. Nhưng các vị A-la-hán thấy họ phải chịu khổ, vì số phận của họ do các thắng hành hay sự tích luỹ nghiệp của họ quyết định, nếu những thiện nghiệp của họ ra đi, họ có thể phải đi xuống các cõi khổ. Vì vậy, các hành nghiệp (kamma-formation) được cho là Thắng hành sanh y (abhisaṅkhārupadhi ).
Trong Niết-bàn cả bốn sanh y (upadhis) này bị tận diệt hoàn toàn.
Cố Đại Lão Thiền Sư Mahasi Sayadaw
Fb Tỳ Kheo Pháp Thông
Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa. Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa. Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa.