Khi ta nhận biết được cái gì đang có mặt thì đối tượng ấy đang vô thường, hoặc nó không còn nữa.
Cho nên, nói một cách chung chung, tu Tứ Niệm Xứ là sống ngay trong hiện tại, nhưng phải hiểu rằng hiện tại là không nghĩ về chuyện cũ, không truy về chuyện mới, chứ còn hiện tại mà nói theo nghĩa thời gian là trật lất. Khi ta nhận biết ta đang tham thì lúc đó cái tham đã mất rồi. Vì sao, tâm nào biết? Tâm thiện! Làm sao mà hai cái tâm cùng lúc có mặt được, nên khi tâm thiện xuất hiện để làm cái chuyện biết, thì lúc đó tâm tham mất tiêu. Nhưng vì đâu, khi mình niệm sân sân sân mà sân vẫn còn đó?
Phải học mới biết! Khi cái sân xuất hiện thì phải có tâm thiện xuất hiện mới biết được, nhưng tại sao thấy sân vẫn còn? Bởi vì sân mới xuất hiện xen kẽ. Vì niệm mình yếu, tuệ mình yếu, nên mình có biết nhưng cái biết đó chưa đủ dài, chưa đủ mạnh để choán chỗ hẳn hoi cái loạt tâm sân tiếp theo, cái loạt tâm tham tiếp theo. Cho nên mình vừa biết đây là sân, đây là tham thì bất thiện khác ập tới, nên lúc đó niệm của mình giống như cọng cỏ lác trên dòng chảy của phiền não. Một hành giả mà niệm tuệ yếu thì cái niệm lúc ghi nhận tham và sân sẽ yếu như cọng cỏ lác trên dòng chảy của phiền não.
Với một người niệm mạnh, khi họ ghi nhận thì chánh niệm, thiện tâm của họ choán chỗ toàn bộ, cái bất thiện đâu còn chỗ chen nữa. Niệm của mình yếu quá nên mới ở dưới mới trồi lên được một cọng niệm thôi thì nguyên một dòng bất thiện tràn tới, cuốn phăng. Rồi thì lúc đó cái niệm đó mất đi. Rồi lại xuất hiện một cái niệm khác để ghi nhận, nhưng trước khi vừa mất xong thì cái bất thiện khác ập tới.
Quí vị sẽ nói, ủa sao người ta nói niệm thì bằng tâm thiện, tâm thiện có mặt thì tâm bất thiện vắng mặt, sao tôi niệm hoài mà nó vẫn có mặt? Vì nó yếu quá. Một tay cảnh sát ốm tong teo gầy gò (như tui) làm sao có thể trấn áp một triệu người biểu tình với gậy gộc đất đá tràn tới. Như cái sức của tôi bây giờ hai cô gái mảnh mai chỉ xô là đã diệt tôi được rồi chớ đừng nói một triệu người.
Sư Giác Nguyên giảng
Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa. Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa. Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa.